رضا شیوا در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به اظهارات اخیر رئیس سازمان بورس که فروش خودرو را به صورت قرعه کشی مضحک دانسته و اعلام کرده بود قیمت گذاری دستوری اصلاٌ قابل قبول نیست اظهار داشت: تشکیلات شورای رقابت یک تشکیلات فراقوه ای است بگونه‌ای که تمام دستگاهها و قوای سه گانه در آن حضور دارند از قضات دیوان عالی کشور عضو شورا هستند تا نمایندگان مجلس که عضو ناظر در شورا هستند و نمایندگان مجرب بخش خصوصی از جمله اتاق بازرگانی و اتاق تعاون و نمایندگان خبره، متخصص و با تجربه دستگاهها و وزارتخانه‌های اقتصادی و صنعتی کشور در این شورا حضور دارند و عضو شورا هستند. لذا چنین برخوردی با شورای رقابت که جایگاهی فراقوه‌ای دارد چندان مناسب و صواب نیست.

صورت مسئله این است که تعداد محدودی کالا داریم و چندین برابر آن متقاضی داریم. حال درنظر داریم این تعداد کالای محدود را بین تعداد زیاد متقاضیان این کالا بطور عادلانه توزیع کنیم. در چنین وضعیتی پیشنهاد شما چیست و چه روشی مد نظر شما است؟ گزینه جایگزین شما برای قرعه‌کشی چیست؟ . آن روشی که در گذشته مورد عمل خودروسازان بود سوء استفاده‌های بسیار زیادی به همراه داشت. الان نظارت کامل در این روش وجود دارد و محدودیت‌های زیادی برای متقاضیان گذاشته‌ایم که حتی‌الامکان تقاضا‌کنندگان واقعی وارد بازار شوند. به نظر ما این روش قرعه‌کشی در شرایط فعلی کشور، یکی از منصفانه‌ترین روش‌ها است که قرعه کشی به طور عادلانه انجام شود و خودرو به مصرف‌کننده واقعی برسد. اگر روش جایگزین و پیشنهادی شما آن باشد که با افزایش قیمت بخواهیم میزان تقاضا را کاهش دهیم این کار ساده‌ترین کار است و هنر نیست که قیمت‌ها را بالا ببریم و تقاضا را کم کنیم بلکه ما بخاطر حمایت از مصرف‌کننده باید بتوایم سازوکاری ارائه کنیم که خودرو با قیمت منصفانه به دست مصرف‌کننده برسد. لذا نباید در این شرایط که بازار انحصاری است اجازه دهیم که به مصرف‌کننده واقعی اجحاف شود.

وی در رابطه با اظهارنظرهای غیرکارشناسی که در مورد بازار خودرو و دستورالعمل قیمت خودرو می‌شود اظهار داشت: باید توجه شود که بازار خودرو در کشور بازاری انحصاری است و ما یک بازار تعادلی در مورد خودرو نداریم که تعادل عرضه و تقاضا قیمت آن را تعیین کند. وقتی بازار انحصاری است و میزان تولید آن به مراتب کمتر از میزان تقاضا است حتما در چنین بازاری طبق قانون باید رگولاتور بازار یعنی شورای رقابت دخالت کند و بر بازار و قیمت‌ها نظارت داشته باشد در غیر اینصورت انحصارگر هر قیمتی را که بخواهد به مصرف‌کننده تحمیل و اجحاف خواهد کرد پس شورای رقابت به موجب ماده 58 قانون اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی، وظیفه دارد که در بازارهای انحصاری دستورالعمل قیمت بدهد. روش محاسباتی دستورالعمل ما نیز یک روش شناخته شده است و درچارچوب روش سقف قیمتی است که در آن متغیرهای تورم بخشی، بهره‌وری و کیفیت خودرو که در قیمت دخیل هستند لحاظ شده است.

آقای دکتر رضا شیوا با دفاع تمام قد از فرمول مصوب شورای رقابت گفت: در پاسخ رئیس سازمان بورس که می‌فرماید چرا قیمت‌های خودرو متناسب با هزینه‌های تمام شده آن تعیین نمی‌شود می‌توان گفت: اینکه چرا ما روش هزینه تمام شده را به عنوان روش محاسبات مربوط به قیمت قبول نداریم این است که در خیلی از مواقع در روش قیمت‌تمام شده، هزینه‌های غیرمربوط وجود دارد لذا این روش برای قیمت‌گذاری روش مناسبی نیست. شرکتهای خودروسازی ما نیز می‌دانند که در بخش‌هایی سرمایه‌گذاری‌های نامربوط به صنعت خودرو کرده‌اند که موجب شده زیانهای شرکت‌های وابسته به آنها افزایش یابد. اما چرا مردم باید تاوان هزینه‌های بالاسری و سربار بیش از حد یا هزینه‌های غیر مربوط این شرکت‌ها را بپردازند و بواسطه این هزینه‌های غیر ضرور و غیر خودرویی، قیمت های بالاتری از مردم گرفته شود و چرا مردم باید هزینه‌های ناکارآمدی یا عقب افتادگی تکنولوژیکی خودروسازان را بپردازند. بر اساس روش قیمت تمام شده، تمام این هزینه‌ها روی قیمت خودرو کشیده شده و مردم باید آن را ‌بپردازند لذا روش هزینه تمام شده یک روش غیر منطقی و غیر منصفانه است اما روش ما روشی منصفانه است. زیرا اگر بازار رقابتی داشتیم مطمئناً خودروسازان نمی‌توانستند با قیمتی بیشتر از این قیمتی که ما تعیین کردیم خودروهای خود را در بازار عرضه کنند.

شیوا خطاب به رئیس سازمان بورس، گفت: شما باید پاسخ دهید چرا با محاسبه‌های غیرمنطقی سهام شرکتها، اوضاع بورس را امروز به این وضعیت رسانده‌اید، مکانیزم افزایش قیمت‌ سهام شرکتها در بورس به حدی غیرمنطقی بود که حتی شرکتهای کاغذی هم با سود بالا روبرو شدند. همین موضوع عاملی شد تا وضعیت نابسامان بورس امروز بوجود آید. سازمان بورس باید پاسخ دهد در یک سال گذشته در بورس چه اتفاقاتی افتاد؟ چرا این قیمت‌ها برای سهام رقم خورد و چرا قیمتهای برخی سهام بصورت فزاینده و غیر واقعی ابتدا جهشی و سپس کاهشی شدند. قیمت سهام برخی پالایشگاه‌ها و شرکت‌های ورشکسته و شرکت‌های کاغذی با ارقام عجیبی مبادله شد به نحوی که قیمت‌ها تا چند برابر نسبت به قیمت واقعی سهام آنها رسید. حال سوال این است که چرا این اتفاق افتاد و چرا در آن زمان از این کار جلوگیری نشد. وقتی شاهد بودید عامه مردم با سرمایه اندک که اطلاعات بورسی آنچنانی ندارند، سهامی را چند برابر قیمت واقعی آن خریداری می‌کنند چرا تدابیری اندیشه نشد که پیشگیری شود. متاسفانه بعد از آنکه قیمت سهام آنچنان حباب گونه بالا رفت تعدادی شرکت حقوقی‌ و حقیقی‌های فرصت‌طلب، سهام خود را با قیمت‌های بالا فروختند و از بورس خارج شدند و سودهای کلان نصیب آنها شد ولی سرمایه افراد حقیقی و عمدتا با اطلاعات اندک رو به نابودی کشیده شد. پس این روش قیمت گذاری شما چرا اشکال داشت؟ چرا قیمت‌گذاری بورس حباب گونه بالا رفت و عده‌ای سو استفاده کردند و از این فرآیند نیز جلوگیری نشد.

وی اضافه کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد کالاهایی که وارد بورس می‌شوند ابتدا با افزایش قیمت و نزدیک به قیمت بازارمی‌رسند و مصرف‌کنندگان واقعی به ندرت می‌توانند نسبت به خرید کالا از بورس اقدام کنند و بیشتر محصولات در دست دلالان بوده است. حال سوال این است که چرا به جای ساماندهی بازار بورس به فکر قیمت خودرو افتاده‌اید؟ شورا تا کنون چند کالا از قبیل فولاد، فراورده‌های پتروشیمی و چند کالای دیگر را وارد بورس کالا کرده است آیا بعد از آنکه این کالاها در بورس کالا رفتند وضعیت بازار این کالاها بهتر از خودرو شده و آیا به غیر از اینکه قیمت آنها بالا رفت آیا دلال‌بازی و واسطه‌گری در این کالاها چند برابر نشده است. اکثرا این کالاها همین الان دچار واسطه‌گری و دلالی در بیرون بورس هستند. کشور مشکلات اقتصادی دارد و با این صحبت‌ها و جنجال‌های عوام‌فریبانه نمی‌توان جلوی برخی عوارض ناشی از سوء مدیریت بازار سرمایه را گرفت. اصولا به خاطر برخی عملکردهای نامناسب مدیریت بازار سرمایه، مردم پول‌ها و پس انداز‌هایی را که دارند در بازار سرمایه نمی‌گذارند بلکه به سمت بازارهای خودرو، طلا ، سکه و ارز خواهند رفت. لذا این مشکل بازار سرمایه است که نتوانسته نظر و اعتماد مردم را جلب کند تا پول‌های خود را در بورس سرمایه‌گذاری کنند. به همین دلایل، تقاضای کاذب برای خودرو به‌وجود آمده است وتبدیل به یک کالای سرمایه‌ای شده است. این تقاضای کاذب هم باعث به هم‌خوردن تعادل عرضه و تقاضا در بازار خودرو شده و موجب افزایش قیمت‌های آن گردیده است پس در حقیقت عملکرد نامناسب بازار سرمایه و بورس عامل اصلی مشکلات در بخش کالاهای سرمایه‌ای نظیرخودرو شده است.

از طرفی ما چون تولیدکنندگان زیادی در بورس نداریم. یعنی تعداد تولیدکنندگان کمی در بورس داریم که فقط و آنها سهم اندکی از تولیدات خود را دربورس ارائه میکنند یا تمام تولید خود را ارائه نمیکنند. بازار آنچنانی که محل کشف قیمت واقعی است تشکیل نمی‌شود. در حالیکه بورس محلی است که تمام تولیدکنندگان بایستی در آن بتوانند رقابت کنند و تمام متقاضیان هم تقاضای خود را در آنجا تامین کنند و بر اساس آن قیمت رقابتی کشف شود. این نکته در مورد کالاهایی که در بورس عرضه می‌شوند بسیار مهم است (البته این نکته را در رابطه با خودرو عرض نمی‌کنم در رابطه با بقیه کالاها هم می‌گویم). وقتی شما تولید کننده زیادی ندارید بالطبع رقابت اتفاق نمی افتد و از طرفی تعداد معدود تولیدکنندگان موجود در بورس و میزان عرضه قطره‌چکانی آنها طبیعی است که به تبع آن، قیمت بالا خواهد رفت. فارغ از تلاش‌های بسیاری که انجام شده تا تولیدکنندگان تمام تولیدات خود را از طریق تالار بورس عرضه کنند ولی چنین نمی‌کنند. رقابت مطلوب و مناسب، اتفاق نمی‌افتد و وقتی رقابت اتفاق نیفتاد، عرضه بصورت قطره‌چکانی و بعضا کنترل شده خواهد بود و عرضه محدود و قطره چکانی در بورس نیز بواسطه وجود انبوهی از تقاضا، موجب افزایش قیمت خواهد شد.

رئیس شورای رقابت با بیان اینکه به همین دلیل، مخالف عرضه خودرو در بورس هستم گفت: اگر خودرو در بورس عرضه شود، عرضه خودرو به قیمت منصفافه در کشور در هاله‌ای از ابهام خواهد رفت و اصولا کدام کالا امروز در بورس با قیمت مناسب و منصفانه در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد که در آینده خودرو نیز چنین شود.

منبع: روابط عمومی مرکز ملی رقابت
مورخ 20 اسفند 1399